Στέφανος Κυριακίδης. Καταξιωμένος ηθοποιός, σκηνοθέτης, δάσκαλος υποκριτικής. Δεν χρειάζονται συστάσεις ή μήπως χρειάζονται; Πάμε από την αρχή. Στέφανος Κυριακίδης. Άνθρωπος με χιούμορ, ευαισθησίες, καλοσύνη, με αγάπη για τη νέα γενιά και διάθεση για ζωή. Ίσως από τους λίγους ηθοποιούς που επιμένει στον λόγο και στο κείμενο. Ένας δάσκαλος με Δ κεφαλαίο και ας αρνείται ο ίδιος αυτή την έκφραση. Με αφορμή την παράσταση "Το Φως του Γκαζιού", η Townsendia είχε την τιμή να συνομιλήσει μαζί του και να απολαύσει ένα μίνι σεμινάριο. Σας το παρουσιάζουμε!
Ενώ κατάγεστε από οικογένεια με παρελθόν στην ηθοποιία, το ντεμπούτο σας ήρθε χωρίς να το αναζητήσετε προσωπικά... Πείτε μας, πως ξεκινήσατε αυτό το ταξίδι που ονομάζετε τέχνη;
Κάποτε ο μεγάλος μου αδερφός ήρθε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Τότε ένας ηθοποιός έσπασε το πόδι του και επειδή ήμουν στην παρέα μου ζήτησαν να παίξω. Αυτό συνέβη το 1961, την πρώτη χρονιά που λειτούργησε το Κρατικό Θέατρο. Στην ηλικία των 16 ετών μπήκα στο χορό. Αυτό ήταν το ξεκίνημά μου. Το θεώρησα πάρα πολύ ενδιαφέρον και κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι αυτό. Αυτή όμως ήταν η πρώτη μου δουλειά γιατί επαφή με θιάσους είχα από μικρό παιδί. Ο παππούς μου, στην Αριδαία της Έδεσσας, φιλοξενούσε μπουλούκια και έτσι είχα καθημερινή επαφή με τους ηθοποιούς και το θέατρο. Από την άλλη τα αδέρφια μου έπαιζαν Καραγκιόζη, αλλά εγώ ξεκίνησα ουσιαστικά όταν πέρασα στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.
Έχετε μία... θα λέγαμε "ερωτική" σχέση με την Επίδαυρο. Την κυνηγήσατε ή σας κυνήγησε;
Όχι, όχι! Κανένας δεν κυνήγησε, αλλά ούτε και κυνηγήθηκε! Ούτε ερωτική σχέση έχω με την Επίδαυρο! Έχω σχέση αγάπης. Η Επίδαυρος δεν προσφέρεται για τρελούς έρωτες. Θέλει κατανόηση και πρέπει να είσαι άξιος στο κάλεσμά της. Η σχέση αυτή αναπτύχθηκε μέσα σε 31 χρόνια και είναι μία σχέση που κρατιέται. Αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι έρωτας... ο έρωτας μπορεί να είναι κάτι ισχυρό, αλλά είναι και έντονο, ενώ η αγάπη είναι ισχυρή και δυνατή αλλά...
Παραμένει και δεν αλλάζει...
Ναι ακριβώς! Και έχει την ίδια ένταση.
Η Επίδαυρος για έναν ηθοποιό είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι ιδιαίτερο;
Η Επίδαυρος για εμένα αγαπάει πάρα πολύ τον άνθρωπο που δουλεύει και εκθέτει πάρα πολύ τον τεμπέλη. Η αίσθηση που έχω από την πρώτη φορά που συμμετείχα είναι ότι σε αγκαλιάζει, αλλά πρέπει να είσαι άξιος της αγάπης της. Αυτό δεν γίνεται από την μία μέρα στην άλλη. Χτίζεται σιγά - σιγά. Δεν το κάνεις για να σε αγαπήσει. Παραδίδεσαι σε αυτή! Είναι μία σχέση αμοιβαίας κατανόησης και όχι προδοσίας.
Όχι, όχι! Κανένας δεν κυνήγησε, αλλά ούτε και κυνηγήθηκε! Ούτε ερωτική σχέση έχω με την Επίδαυρο! Έχω σχέση αγάπης. Η Επίδαυρος δεν προσφέρεται για τρελούς έρωτες. Θέλει κατανόηση και πρέπει να είσαι άξιος στο κάλεσμά της. Η σχέση αυτή αναπτύχθηκε μέσα σε 31 χρόνια και είναι μία σχέση που κρατιέται. Αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι έρωτας... ο έρωτας μπορεί να είναι κάτι ισχυρό, αλλά είναι και έντονο, ενώ η αγάπη είναι ισχυρή και δυνατή αλλά...
Παραμένει και δεν αλλάζει...
Ναι ακριβώς! Και έχει την ίδια ένταση.
Η Επίδαυρος για έναν ηθοποιό είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι ιδιαίτερο;
Η Επίδαυρος για εμένα αγαπάει πάρα πολύ τον άνθρωπο που δουλεύει και εκθέτει πάρα πολύ τον τεμπέλη. Η αίσθηση που έχω από την πρώτη φορά που συμμετείχα είναι ότι σε αγκαλιάζει, αλλά πρέπει να είσαι άξιος της αγάπης της. Αυτό δεν γίνεται από την μία μέρα στην άλλη. Χτίζεται σιγά - σιγά. Δεν το κάνεις για να σε αγαπήσει. Παραδίδεσαι σε αυτή! Είναι μία σχέση αμοιβαίας κατανόησης και όχι προδοσίας.
Υπηρετήσατε όλα τα είδη τόσο στο θέατρο όσο και στη μικρή και μεγάλη οθόνη. Ποιο είδος είναι αυτό που ξεχωρίζετε;
Το θέατρο!
Το θέατρο... Ασυζητητί;
Δεν χρειάζεται να το σκεφτώ (γελάει). Το θέατρο ήταν πάντα η πρώτη μου επιλογή.
Το θέατρο!
Το θέατρο... Ασυζητητί;
Δεν χρειάζεται να το σκεφτώ (γελάει). Το θέατρο ήταν πάντα η πρώτη μου επιλογή.
Μετά από αυτή τη μακρά πορεία στο θέατρο τι είναι αυτό που σας στενοχωρεί και τι αυτό που σας δίνει δύναμη.
Με στενοχωρεί η τεμπελιά! Δεν με ενοχλεί το καινούριο, αλλά με ενοχλεί πάρα πολύ η προχειρότητα. Δυστυχώς την συναντάμε εδώ και πολλά χρόνια. Δεν είναι φαινόμενο αυτής της εποχής. Ξέρεις τι γίνεται; Δεν μπορείς να απαγορεύσεις κανέναν να ασχοληθεί με την τέχνη. Εξάλλου τα ίδια τα κείμενα είναι τόσο ισχυρά και τόσο δυνατά που αντέχουν σε οποιονδήποτε... βιασμό! Για αυτό μίλησα στην αρχή για αγάπη! Τώρα για το καινούριο... το πιο είναι καλό και πιο κακό θέατρο δεν ξέρω και εγώ τι να απαντήσω και ας είμαι τόσα χρόνια στο θέατρο. Καλό είναι να παρακολουθείς, να ευχαριστιέσαι και να στηρίζεις τα νέα παιδιά. Εμείς το θέατρο το ευχαριστηθήκαμε και το ευχαριστιόμαστε μέχρι και σήμερα. Από εκεί και πέρα όμως πρέπει να δίνουμε τόπο στα νιάτα και όχι μόνο στο θέατρο αλλά σε όλους τους χώρους.
Και τι σας δίνει δύναμη;
Αντλείς δύναμη από το ίδιο το θέατρο γιατί σου δημιουργεί καταστάσεις πρωτόγνωρες. Όταν έχεις να κάνεις με μεγάλα κείμενα μαθαίνεις μέσα από αυτά αλήθειες. Εκμεταλλευόμαστε την τέχνη για να προχωράμε. Υπάρχουν όμως πράγματα πολύ πιο ισχυρά από την τέχνη, όπως η οικογένεια. Για εμένα η οικογένεια είναι αυτή που τροφοδοτεί και την τέχνη. Εξαρτάται βέβαια από το πως τα βλέπει κανείς τα πράγματα. Δεν αξιολογώ κανέναν. Ο καθένας πρέπει να κάνει αυτό που αγαπάει και αυτό που θέλει. Να αντλεί δύναμη από αυτό, αρκεί να μην ενοχλεί τον άλλον. Για αυτό είπα πριν με ενοχλεί η προχειρότητα.
Μιλήσατε για νέα παιδιά... Μία άλλη ειδικότητά σας είναι αυτή του δασκάλου. Τι αποκομίζετε από τη σχέση δασκάλου - μαθητή;
Το δάσκαλος είναι μια πολύ βαριά κουβέντα. Καλύτερα να πούμε ότι συνεργάζομαι με τα παιδιά. Η εντύπωση που έχω για αυτά είναι πάρα πολύ καλή. Φοβάμαι όμως ότι το πλαίσιο που κινούνται τα νέα παιδιά δεν είναι το κατάλληλο για να αναπτυχθούν και να δείξουν αυτό που πραγματικά αξίζουν. Η αίσθηση που έχω και δεν αναφέρομαι μόνο στο θέατρο, είναι ότι τα νέα παιδιά είναι παραμελημένα και δεν στηρίζονται. Όσο και να μας πονάει, εμάς τους μεγαλύτερους, οι νέοι έχουν την υποχρέωση να μας προσπεράσουν. Τα νέα παιδιά κουβαλάνε κάτι νέο. Εμείς οι πιο μεγάλοι πρέπει να συνεργαζόμαστε με αυτά τα παιδιά, να τα ακούμε και να τα πλησιάζουμε. Θα σου πω κάτι που ίσως σου φανεί παράξενο. Η υποκριτική είναι εύκολο πράγμα. Το θέατρο είναι το δύσκολο. Διδάσκουμε υποκριτική όμως η διαδικασία που προηγείται για να έχεις έναν ρόλο και το πώς ξεκινάς στο θέατρο είναι το δύσκολο. Η υποκριτική έρχεται και γίνεται υποστέγασμα. Βέβαια υποκριτική χωρίς γνώση, ερεθίσματα, παρατήρηση και κυρίως χωρίς αγάπη δεν μπορεί να μαθευτεί. Και μην ξεχνάμε ότι η υποκριτική δεν είναι κάτι γενικό αλλά κάτι ειδικό. Ο καθένας πρέπει να έχει τον δικό του τρόπο έκφρασης.
Ταλέντο ή δουλειά;
Ο συνδυασμός. Ταλέντο και δουλειά. Προτιμώ όμως ένα παιδί με λιγότερο ταλέντο και που δουλεύει πολύ. Με την πολλή δουλειά μπορεί να εμφανιστεί ένα ταλέντο καταχωνιασμένο που διάφοροι φόβοι το καταπιέζουν και δε βγαίνει. Δεν ξέρω και τον χαρακτηρισμό του ταλέντου. Να ρωτήσω ρητορικά, τι λέμε ταλέντο; Ο καθένας έχει την απάντησή του...
Τι είναι αυτό που κάνει τον Στέφανο Κυριακίδη υπερήφανο;
Η υπερηφάνειά μου περιορίζεται στον στενό οικογενειακό μου κύκλο. Τα άλλα, όπως η αναγνωρισιμότητα, απλά σου δίνουν χαρά. Καλύτερα είναι να μην υπερηφανεύεται κανείς για τον εαυτό του γιατί από εκεί και πέρα... (γελάει)
Μιλάω για όμορφα πράγματα, όχι το να υπερηφανεύεται κανείς για τον εαυτό του. Με αυτή την έννοια ρώτησα το υπερήφανος.
Ναι, έτσι μπορώ να απαντήσω! Μια μικρή υπερηφάνεια είναι ότι το θέατρο μου πρόσφερε πολλά όπως δουλειά και μετά από χρόνια μια σχετική άνεση, πράγμα δύσκολο στις μέρες μας. Μου πρόσφερε να μπορώ να πω στον εαυτό μου "δεν έχεις κάνει και μεγάλες παραχωρήσεις ή συμβιβασμούς". Υπερήφανο με κάνει που είχα κάποιες επιλογές χωρίς να λέω αν ήταν σωστές ή όχι. Ακόμη και ο τρόπος που επιλέγω κάποια πράγματα με κάνει καμιά φορά υπερήφανο. Η Επίδαυρος όμως, μετά από 31 χρόνια και 60 παραγωγές, είναι μια μεγαλύτερη υπερηφάνεια και μια ικανοποίηση.
Αυτό τον καιρό πρωταγωνιστείτε στο "Το Φως του Γκαζιού", ένα έργο που γράφτηκε το 1938... Τι είναι αυτό που το κάνει διαχρονικό και συνάμα τόσο αγαπητό στο κοινό;
Είναι χρηστικό! Και ξέρεις γιατί; Δίνει οδηγίες για το πώς μπορείς να τρελάνεις τη γυναίκα σου (γελάει). Το σκεφτόμουν σήμερα, γιατί από τη γυναίκα λείπει η σωματική δύναμη ενώ ο Τζακ, από ότι φαίνεται στο κείμενο, χρησιμοποιεί και τη σωματική του δύναμη. Το έργο κινεί το ενδιαφέρον εδώ και πολλά χρόνια. Το έχουν παίξει πάρα πολλοί ηθοποιοί, ο Hitchcock επηρεάστηκε από τη γραφή του Patrick Hamilton και στη ψυχολογία έκτοτε χρησιμοποιείται ο όρος "gaslighting". Αυτό που έχει σημασία πέρα από την πλοκή είναι ο τρόπος προσέγγισης των χαρακτήρων. Το έργο σε βάζει σε μία διαδικασία θρίλερ. Δεν ξέρεις τι γίνεται σε αυτό γιατί παίζει με τις ψυχές και το μυαλό. Αυτό είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις με έναν άνθρωπο. Τον οδηγείς, τον χειραγωγείς, τον κατευθύνεις και του αλλάζεις το μυαλό.
Αν θυμάμαι καλά την πλοκή η σύζυγός σας γνωρίζει ότι παίζετε με το μυαλό της ωστόσο συνεχίζει να πιστεύει στα λόγια σας. Αυτό έχει να κάνει με την βαθιά αγάπη που τρέφει στο πρόσωπό σας;
Όχι! Την έχει χειραγωγήσει! Ακόμη και όταν έρχεται ο επιθεωρητής και της ανακοινώνει κάποια πράγματα αυτή αρνείται να το πιστέψει! Την έχει κάνει υποχείριό του, την οδηγεί. Και για να μιλήσουμε και για τον ρόλο, δεν τον ενδιαφέρει να πάρει κάτι από τη σύζυγό του. Του αρέσει η όλη διαδικασία. Όμως όπως σωστά παρατήρησες, όταν αυτή πάει να ξεσηκωθεί και να ξεφύγει αυτός την βάζει πάλι στο κανάλι και της λέει "αφού στο λέω εγώ"...
Κύριε Κυριακίδη, βασανίζετε τη σύζυγό σας στα όρια του σαδισμού. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για έναν ηθοποιό να ενσαρκώνει έναν σαδιστή;
Να παίξω λίγο με αυτό... (γελάει). Όσο πιο μακριά είναι κάποιος ως χαρακτήρας από τον ήρωα τόσο πιο κοντά έρχεται σε αυτόν όταν παίζει. Όπως είπαμε και πριν η φαντασία, η γνώση και η παρατηρητικότητά μας, η μελέτη πάνω στο κείμενο, το ψάξιμο στον ίδιο μας τον εαυτό ώστε να βρούμε πράγματα τα οποία θα μας βοηθήσουν να πλησιάσουμε τον ρόλο. Προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε τη μνήμη μας. Δουλειά του ηθοποιού είναι να ενεργοποιήσει ότι υπάρχει μέσα του και ότι του έχει μεταφερθεί μέσα από τους αιώνες για να μπορέσει να βγάλει έναν ρόλο. Όλοι οι ρόλοι είναι δύσκολοι ως προς την προσέγγιση. Σημασία έχει να καταλαβαίνουμε τον λόγο και να τον δίνουμε σωστά.
Ένα παιχνίδι εξουσίας. Μία εξουσία, που στα χέρια του Τζακ γίνεται επικίνδυνη. Ποια είναι η προσωπική σας σχέση με την εξουσία κάθε είδους;
Δεν την μπορώ, αλλά πριν προχωρήσω ρωτάω και τον εαυτό μου "Τι κάνεις εσύ για να αισθάνεσαι εξουσιαστής;". Μισούμε την εξουσία, αλλά την ίδια ώρα ετοιμάζουμε τον εαυτό μας για να γίνουμε εξουσιαστές. Τι θα πει εξουσία; Ας αφήσουμε τους ανθρώπους ελεύθερους να γνωρίσουν τα όριά τους. Δεν θα τους τα επιβάλουμε εμείς. Η εξουσία σαν δύναμη υποταγής και σαν δύναμη χειραγώγησης δε μου πάει καθόλου. Η εξουσία τυφλώνει και σε καμία περίπτωση δεν κάνει καλό. Ο εξουσιαζόμενος θα επαναστατήσει και μπορεί να ρίξει τον εξουσιαστή όμως σε αυτό το σημείο θέλει προσοχή γιατί με τη σειρά του μπορεί να γίνει ένας νέος τύραννος.
"Το Φως του Γκαζιού", ένα αριστούργημα στο είδος του... επιλέγετε έργο ή συνεργάτες;
Επιλέγω πάντα το έργο. Σε αυτή την περίπτωση μου άρεσε και ο σκηνοθέτης ο Αλέξανδρος Κοέν. Είχα δει δουλειές του, οι οποίες μου άρεσαν πάρα πολύ και σκέφτηκα ότι είναι ένας καλός συνδυασμός. Όταν μου είπαν για την Τάνια Τρύπη, η οποία έχει παίξει από Καμπαρέ μέχρι Ανδρομάχη, για την Μελίνα Βαμβακά που είναι ηθοποιός ουσίας, για την Αλίκη Μπομποτά, ένα νέο κορίτσι με πολύ διάθεση και βεβαίως για τον μαθητή μου, τον Παναγιώτη Πετράκη, που τον βλέπω να προχωράει χάρηκα ακόμη περισσότερο.
Ποια συμβουλή δίνετε στις γυναίκες που βασανίζονται από τον σύντροφό τους;
Ανακοίνωση! Να βρουν το κουράγιο να τον αντιμετωπίσουν και δεν εννοώ σωματικά. Να μην τον ανεχτούν. Να μην του δώσουν περιθώρια. Από την πρώτη στιγμή που θα σηκώσει το χέρι του να μην μείνουν μαζί του. Χωρίς να παραβλέπω οτιδήποτε άλλο το οποίο μπορεί να κρατάει μία σχέση. Σε μία σχέση πρέπει να υπάρχει η συνεννόηση. Αν δεν μπορούν δύο άνθρωποι να συνεννοηθούν παύει μία σχέση να υπάρχει. Αλλά υπάρχουν και άλλα πράγματα που κρατάνε μία σχέση που εκεί δεν μου πέφτει λόγος...
Κλείνοντας, πείτε μας ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, αν υπάρχει κάτι στην τηλεόραση ή κάτι διαφορετικό από αυτό που κάνετε ήδη...
Για να πω την αλήθεια στην τηλεόραση δεν υπάρχει κάτι. Όσο για το θέατρο πέρυσι κάναμε μία πολύ καλή πορεία με τις "Τρωάδες". Ήταν ένα στοίχημα και για εμένα ως σκηνοθέτης. Λειτούργησε με παλιούς μου μαθητές που έχουν τελειώσει τη Σχολή του Εθνικού και τη Σχολή του Αρμένη και είδα ότι ο λόγος εξακολουθεί να είναι κυρίαρχος και για αυτό θέλω να κλείσω με αυτό. Υπάρχει περίπτωση να συνεχιστεί αυτό το είδος προσέγγισης με κάποιο άλλο έργο...
Και φυσικά "Το Φως του Γκαζιού" συνεχίζει την πορεία του...
Το Φως του Γκαζιού" θα παίζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στην Αθήνα, στο Θέατρο Βεάκη. Εύχομαι να πάει καλά γιατί πρέπει να πηγαίνουν καλά όλα τα θέατρα. Είναι μία έντιμη δουλειά με τις δυνατότητες και τις συνθήκες που υπάρχουν και μία δουλειά που δεν κοροϊδεύει κανέναν.
Συνέντευξη: Έρη Χριστοφορίδου
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση πιέστε εδώ: 'ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΓΚΑΖΙΟΥ' ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΥΛΑΙΑ
