Απόφοιτη του Τμήματος Θεάτρου ΑΠΘ (κατεύθυνση Σκηνοθεσίας), του Τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας ΑΠΘ με ειδίκευση Ιστορία Τέχνης και της Ανωτέρας Δραματικής σχολής Σύγχρονο Θέατρο Βασίλης Διαμαντόπουλος. Το πρώτο της θεατρικό έργο "Τη μοναξιά και τους ανθρώπους να φοβάσαι" απέσπασε το Β' βραβείο στον διαγωνισμό συγγραφής θεατρικού έργου του ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου το 2014. Σήμερα ασχολείται με τη μετάφραση θεατρικών έργων, με τη σκηνοθεσία, εργάζεται ως ηθοποιός, εμψυχώτρια ερασιτεχνικών θεατρικών ομάδων και θεατροπαιδαγωγός, ενώ παράλληλα είναι δόκιμο μέλος της Ελληνικής Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και Παραστατικών Τεχνών. Ο λόγος για την Ιωάννα Λιούτσια που μας μίλησε με αφορμή την παράσταση Αγρυπνία...
Αγρυπνία. Μία παράσταση για τον ερωτικό Παπαδιαμάντη. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτό το υπέροχο εγχείρημα.
Πρόκειται για μία παράσταση που ο πρώτος σπόρος για να φυτρώσει σήμερα, μπήκε πριν χρόνια. Έτσι, σήμερα έχουμε την Μαχώ, υπαρκτό πρόσωπο και μακρινή ξαδέρφη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η οποία μας καλεί σε ένα νυχτέρι θα λέγαμε, σε μία αγρυπνία. Μας ανοίγει το σπίτι και την καρδιά της, μοιράζεται μαζί μας τις αναμνήσεις τις και τους πόθους της μέσα από τις ιστορίες του Αλέξανδρου. Κάθε ιστορία είναι και μία ιστορία γι’ αυτούς, ένας τρόπος να εκφράσει ο Αλέξανδρος τον έρωτά του μέσω της γραφής και το ίδιο και η Μαχώ μέσω της ανάγνωσης. Η παράσταση έχει μονολογικό χαρακτήρα (στον ρόλο της Μαχώς η Αναστασία Χατζηλιάδου), τα σκηνικά και τα κοστούμια έχει επιμεληθεί η Χριστίνα Θαλασσά και ο Πάνος Τσαμουράς συνέθεσε την πρωτότυπη μουσική.
Ένα έργο σύγχρονης δραματουργίας που βασίζει την πλοκή και τη γλώσσα του σε πέντε ερωτικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πιο συγκεκριμένα, αν δεν κάνουμε λάθος, πρόκειται για ένα "πάντρεμα" των έργων "Έρως στα χιόνια", "Το καμίνι", "Αγάπη στον κρεμνό", "Αμαρτίας φάντασμα" και "Θέρος Έρως". Ποια ήταν η αφορμή που σας οδήγησε στο να επεξεργαστείτε δραματουργικά αυτά τα κείμενα;
Η Αναστασία ήταν εκείνη που με προέτρεψε να ασχοληθούμε με τα ερωτικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη και πάνε χρόνια από τότε. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, λοιπόν, βάζαμε και βγάζαμε διηγήματα στη δραματουργία μας, κόβαμε και ράβαμε, ψάχναμε τι θέλουμε να πούμε εμείς μέσα από τα διηγήματα, ποιος είναι ο δικός μας στόχος και τελικά καταλήξαμε σε μία τελική δραματουργία – το κείμενο που ακούτε στην παράσταση, το οποίο πήρε την τελική του μορφή κατά τη διάρκεια των προβών. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως καθένα από αυτά τα διηγήματα παρουσιάζει ίσως και μια άλλη εκδοχή έρωτα. Έχουμε τον έρωτα του πρώτου φλερτ, τον καταναγκαστικό – υποχρεωτικό, τον έρωτα που γίνεται αγάπη, τον μονόπλευρο έρωτα και τέλος τον απωθημένο έρωτα. Τελικά, όλοι οι έρωτες είναι ανολοκλήρωτοι.
Η παράσταση αναφέρεται σε έναν έρωτα που δεν τόλμησε να ομολογηθεί, σε έναν έρωτα κρυφό που δεν ευοδώθηκε ποτέ. Πόσο επίπονο μπορεί να είναι αυτό για δύο ανθρώπους που αγαπήθηκαν και δεν βρέθηκαν ποτέ μαζί;
Υποψιάζομαι πολύ. Σίγουρα, όμως, αυτό ανοίγει τους δρόμους προς την ονειροπόληση και τη φυγή. Μπορούν πάντα όταν όλα πηγαίνουν στραβά στη ζωή τους να επιστρέφουν με γλυκύτητα ή νοσταλγία σε ένα "αν τότε... αν σήμερα". Εννοώ πως μερικές φορές αυτός ο πόνος μπορεί να καταλήξει ηδονικός και η θύμηση να σου προσφέρει διεξόδους από την πραγματικότητά σου. Μπορεί επίσης να σε κάνει δημιουργικό, να στρέψεις αλλού τον έρωτά σου – όπως πχ ο Παπαδιαμάντης που δεν μπορεί παρά να ήταν ερωτευμένος με το λόγο και τις λέξεις, αυτό φαίνεται σε κάθε κείμενό του. Βέβαια, αν θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής πιστεύω ότι στις μέρες μας εκτός από περιπτώσεις ανωτέρας βίας δεν γίνεται δύο άνθρωποι να αγαπιούνται και να μην είναι μαζί. Αν συμβαίνει αυτό χωρίς να συντρέχει λόγος που δεν μπορούν να ελέγξουν τότε, νομίζω, φοβούνται.
Ποια μπορεί να είναι η σημασία του έρωτα στις μέρες μας; Σύμφωνα με εσάς ο έρωτας στα χρόνια του Παπαδιαμάντη ήταν πιο ρομαντικός ή μήπως η πάροδος των ετών δεν τον επηρέασε;
Νομίζω πως στις μέρες μας αποζητάμε και ταυτόχρονα φοβόμαστε τον έρωτα. Θέλουμε το εύκολο, το βολικό, αυτό που θα έρθει και θα προσγειωθεί στον καναπέ μας και θα κουμπώσει τέλεια στη ζωή μας. Αυτό δεν μπορεί να είναι έρωτας, μπορεί να είναι κάτι άλλο, αλλά όχι έρωτας. Δεν εννοώ φυσικά πως πρέπει σώνει και καλά να ζούμε το δράμα του Βέρθερου όλοι, αλλά αν μη τι άλλο να είμαστε ειλικρινείς στον εαυτό μας και τους άλλους ως προς το τι έχουμε, τι ζητάμε και πώς το ζητάμε. Παρά την αναπόφευκτη ωραιοποίηση που συνήθως κάνουμε αναλογιζόμενοι το παρελθόν, δεν πιστεύω πως ο έρωτας στα χρόνια του Παπαδιαμάντη ήταν πιο ρομαντικός. Διαφορετικός ήταν ίσως αλλά κι οι μορφές που παίρνει ο έρωτας εξελίσσονται μαζί με τους ανθρώπους. Ίσως εκείνο που εμφανώς υπήρχε στην εποχή του Παπαδιαμάντη ενώ λείπει από τη δική μας, είναι η υπομονή. Δεν κάνουμε μια υπομονή, δεν περιμένουμε, δεν λαχταράμε κάτι. Τα θέλουμε όλα τώρα. Τώρα ή τίποτα. Παλιά στέλνανε γράμματα που κάνανε μέρες ή και μήνες να φτάσουν στο αγαπημένο πρόσωπο. Τώρα μας ζώνουν τα φίδια γιατί πέρασαν πέντε λεπτά και δεν απάντησε ενώ το μήνυμα "διαβάστηκε". Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό, απλώς είναι κάτι άλλο.
Ο Παπαδιαμάντης, όπως είναι γνωστό, βασανίστηκε από τα ερωτικά του πάθη και μέσα από την γραφή του προσπάθησε να ξεπεράσει τον έρωτα που δεν είχε ποτέ. Εσείς τι προσπαθείτε να πετύχετε μέσα από αυτή την παράσταση;
Πιστεύω πως ο καθένας προσπαθεί να ξεπεράσει τους δαίμονές του – όποιοι κι αν είναι αυτοί – μέσα από το έργο του. Ίσως ακόμη να μην τους έχω εντοπίσει και να πολεμάω στα τυφλά. Αν ήταν, όμως, να δώσω μια πιο πρακτική απάντηση θα έλεγα πως θα θέλαμε να φωτίσουμε μία άλλη πλευρά του Παπαδιαμάντη, να αποτινάξουμε από πάνω του τη θρησκευτική εμμονή και τη ναφθαλίνη με την οποία τον έχουν συνδέσει οι περισσότεροι, να ξεκρεμάσουμε τα χριστουγεννιάτικα και πασχαλινά στολίδια και να μιλήσει στο κοινό άμεσα και λιτά. Ανθρώπινα.
Είστε απόφοιτη του Τμήματος Θεάτρου ΑΠΘ (κατεύθυνση Σκηνοθεσίας), του Τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας ΑΠΘ με ειδίκευση Ιστορία Τέχνης και της Ανωτέρας Δραματικής σχολής Σύγχρονο Θέατρο Βασίλης Διαμαντόπουλος. Παράλληλα διαθέτετε και ένα "βαρύ" βιογραφικό. Συμφωνείτε με την άποψη του Ρότζερ Μπέικον ότι η γνώση είναι δύναμη;
Τα πτυχία δεν είναι αυτά καθ’ αυτά απόδειξη γνώσεων ή καλλιέργειας. Ωστόσο θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την απόκτηση γνώσεων, όχι στο πλαίσιο ενός στείρου κυνηγιού βαθμοθηρίας ή κοινωνικής ανάδειξης. Οι γνώσεις, οι κοινωνικές δεξιότητες, η καλλιέργεια κάποιων κλίσεων είναι δύναμη για τον ίδιο τον άνθρωπο, για την ενδυνάμωση της προσωπικότητάς του. Παρόλα αυτά δεν είναι λίγες οι φορές που η κοινωνία ή η πολιτεία σε κάνει να αισθάνεσαι πως οι γνώσεις σου είναι άχρηστες ή περιττές καθώς προκρίνει άλλα μοντέλα ανθρώπων, ίσως πιο "χρήσιμων" και "βολικών" για τη διαιώνισή τους.
Το πρώτο σας θεατρικό έργο "Τη μοναξιά και τους ανθρώπους να φοβάσαι" απέσπασε το Β' βραβείο στον διαγωνισμό συγγραφής θεατρικού έργου του ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου (2014) και παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη. Ποια μπορεί να ήταν η αντίδραση και τα συναισθήματα ενός κοριτσιού σε μία τόσο τρυφερή ηλικία;
Για να πω την πάσα αλήθεια, χάρηκα πολύ μα ήταν κάτι που δεν το περίμενα. Σκεφτόμουν "αν το δικό μου έργο κέρδισε το Β’ βραβείο τότε πώς ήταν τα άλλα έργα;". Πέρα από αυτό δεν θυμάμαι να επηρέασε κάπως αλλιώς τον τρόπο που σκέφτομαι. Συνέχισα να κάνω ό, τι κάνω από τότε και να σκέφτομαι πάντα το επόμενο.
Το βραβείο αυτό σας βοήθησε στο να ανεβάσετε τον πήχη ακόμη πιο ψηλά ή μήπως στο να συνεχίσετε με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση την πορεία που μόλις είχατε ξεκινήσει να χαράζετε;
Σίγουρα με πιάνει κατά διαστήματα ένα άγχος εάν τα πράγματα που κάνω εξελίσσονται, βελτιώνονται. Ήταν φυσικά μια ενθάρρυνση αυτό το βραβείο, ότι δεν είμαι τρελή και μόνη μου σ’ αυτό που γράφω, αλλά από εκεί και πέρα απλώς συνέχισα σχεδόν ξεχνώντας το. Μερικές φορές τα βραβεία είναι σημαντικά περισσότερο για τους άλλους, για τον τρόπο που σε βλέπουν. Από αυτήν την άποψη θεωρώ πως ναι, μάλλον κάπως με βοήθησε αυτό το βραβείο.
Θα θέλαμε να μας πείτε και λίγα λόγια για το συγγραφικό σας έργο. Αλήθεια, πόσος χρόνος χρειάζεται για να συνδυαστούν όλες αυτές οι τόσο διαφορετικές "ειδικότητες";
Έχουν κυκλοφορήσει τρεις προσωπικές μου ποιητικές συλλογές με πιο πρόσφατη τη "Σιωπή σε δύο χώρους" από τις εκδόσεις Οροπέδιο, ενώ ποιήματά μου υπάρχουν και σε κάποιες ανθολογίες και συλλογικά έργα. Κατά τα άλλα συνεχίζω να γράφω, με τον τρόπο μου, για το θέατρο με πιο πρόσφατο κείμενο το "First we take Manhattan, then we take Berlin", που μάλιστα συμπεριλήφθηκε στη shortlist 9 κειμένων (ανάμεσα από 360 από 65 χώρες) στο Theatertreffen του Berliner Festspiele 2019. Δοκιμάζω κι άλλες μορφές γραφής αλλά αυτές προς το παρόν είναι στο συρτάρι μου. Για μένα όλες αυτές οι ιδιότητες λειτουργούν ενοποιητικά. Δεν διαχωρίζω πότε είμαι το ένα ή το άλλο, η μία ρέει μέσα στην άλλη. Για να μην ακουστεί πολύ αφηρημένο και ποιητικό αυτό, στην ουσία εννοώ πως η κάθε ιδιότητα βοηθά την άλλη, όταν σκηνοθετώ μπορεί να μου έρθει μια ιδέα για ποίημα, όταν γράφω να σκεφτώ κάτι για τη σκηνοθεσία κοκ. Είναι αλληλένδετα αφού όλα μαζί δημιουργούν το παζλ μου, αν λείψει κάτι στην πορεία, σημαίνει ότι θα έχω αλλάξει κι εγώ.
Ένας νέος άνθρωπος τόσο δραστήριος δεν μπορεί να μην έχει ήδη στο σκαρί τα μελλοντικά του σχέδια. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για αυτά;
Υπάρχουν διάφορα στα σκαριά και αρκετά πλάνα στο μυαλό. Ωστόσο αυτό που θα μπορούσα να σας μοιραστώ μαζί σας είναι η έκδοση από τις εκδόσεις Δωδώνη σε μετάφρασή μου ενός έργου του Ε. Ίψεν που δεν έχει μεταφραστεί και παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα, καθώς και η θέληση όλων των συντελεστών της Αγρυπνίας να συνεχίσουμε τις παραστάσεις μας στη Θεσσαλονίκη αλλά ίσως και κάπου αλλού, γιατί όχι και στη Σκιάθο; Μέχρι τότε, όμως, περιοδεύουμε στη βόρεια Ελλάδα με το εκπαιδευτικό δράμα "Στη γη της ελευθερίας" που εντάσσεται στο πρόγραμμα "Το ΚΘΒΕ στην Εκπαίδευση".
Συνέντευξη: ΕΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ
Για περισσότερες πληροφορίες ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: Η ομάδα Δρώσα Τέχνη παρουσιάζει την "Αγρυπνία" στο Alte Fablon
