Σίλας Σεραφείμ: Να έχουμε το θάρρος της γνώμης μας, αλλά να την έχουμε "βασανίσει" λίγο

Ο ηθοποιός και stand-up κωμικός Σίλας Σεραφείμ, σαν άλλος καταπέλτης, μιλά για τη νέα του παράσταση «Δεν Κρίνω» με την οποία και έρχεται στο Θέατρο Αυλαία και τοποθετεί στο στόχαστρο όλους εκείνους που έχουν βαλθεί να κάνουν τη ζωή δυσκολότερη, τους αυτόκλητους υπέρμαχους της κοινωνικής δικαιοσύνης, ενώ εξηγεί και τη στάση του απέναντι στη «woke» κουλτούρα. Τον ευχαριστώ εγκάρδια για την τόσο ενδιαφέρουσα συζήτηση!

Η νέα σας παράσταση ονομάζεται «Δεν Κρίνω». Γιατί, λοιπόν, δε κρίνω;

Διότι είναι έκφραση, αλλά είναι και λίγο προσχηματικός αυτός ο τίτλος, για να είμαι ειλικρινής. Θέλοντας και μη, κρίνουμε τα πάντα. Προχωράμε στον δρόμο και βλέπουμε ανθρώπους, τους οποίους και αυτόματα κρίνουμε. Άλλους με μια ματιά τους συμπαθούμε και άλλους όχι ή βλέπουμε κάποιον γνωστό και ο τρόπος με τον οποίο τον χαιρετάμε διαφέρει ανάλογα με το αν τον συμπαθούσαμε παλαιότερα. Βέβαια, υπάρχει και το ζήτημα του δημόσιου λόγου, ο οποίος και υπάρχει για να διατηρείται και ο πολιτισμός. Ο Φρόιντ είπε ότι ο πολιτισμός είναι η καταπίεση των ενστίκτων μας. Εάν εκδηλώναμε οτιδήποτε σκεφτόμασταν, οι μισοί άνθρωποι θα είχαμε σκοτωθεί στους δρόμους. Οπότε, ναι μεν κρίνουμε, αλλά καλό θα ήταν να κρατάμε τις κρίσεις για τον εαυτό μας. Οι άλλοι δεν χρωστάνε τίποτα να ακούνε τις υποκειμενικές μας απόψεις, ιδιαίτερα για πράγματα που δεν έχουμε ερωτηθεί. Σε αυτή την παράσταση, προσπαθώ να βγαίνουν συμπεράσματα, αλλά μέσα από έκθεση γεγονότων. Το γενικό νόημα της παράστασης είναι συγκεκριμένο και πρέπει να πω ότι είναι μία υποκειμενική παράσταση ακριβώς επειδή την έχω φτιάξει εγώ. Από εκεί και πέρα, κρίνομαι και εγώ. Προσωπικά, μπορεί να λέω ότι δεν κρίνω ή να κρίνω όσο λιγότερο γίνεται, αλλά ο θεατής είναι αδίστακτος (γελάει) και αμείλικτος διότι αυτή είναι η δουλειά του.

Τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, ίσως από το 2016 και μετά, με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, θεωρείτε πως το «ξακουστό» κίνημα «woke» έχει επηρεάσει αρνητικά το παγκόσμιο προσκήνιο, ειδικά στο επίπεδο άσκησης κριτικής;

Γενικά η επιρροή του είναι εμφανής, σε κάποια θέματα είναι θετικότερη και σε άλλα ίσως αρνητικότερη. Όσον αφορά στο επίπεδο κριτικής, μάλλον έχει επηρεάσει αρνητικά διότι κάποιος σκέφτεται δύο και τρεις φορές παραπάνω προτού πει κάτι. Αυτό, όμως, εναπόκειται και στη συνείδηση οποιουδήποτε έχει δημόσιο λόγο, είτε είναι καλλιτέχνης είτε πολιτικός είτε είναι οτιδήποτε άλλο. Δε πρέπει να φοβόμαστε την άποψη μας, αλλά φυσικά πρέπει να τη περνάμε από μία κρίση. Οι ηλίθιοι παραμένουν ηλίθιοι και λένε ηλίθιες απόψεις. Και οι σκεπτόμενοι επηρεάζονται, αλλά αυτοί έτσι και αλλιώς ήδη προβληματίζονται πριν μιλήσουν. Αυτοί που επηρεάζονται παραπάνω από όλους είναι οι δειλοί. Συνήθως οι ηλίθιοι δεν είναι δειλοί. (γελάει)

Αποδεικνύεται εμπράκτως και καθημερινά το τελευταίο που δηλώσατε.

Έτσι ακριβώς. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι να μην πάμε από την απέναντι μεριά, δηλαδή ο καθένας να λέει ο,τι θέλει δίχως να σκέφτεται αν πληγώνει, βασανίζει και δημαγωγεί τον κόσμο. Να έχουμε το θάρρος της γνώμης μας, αλλά να την έχουμε «βασανίσει» λίγο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο θέμα της επικαιρότητας που κρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τους κωμικούς και υπάρχει κίνδυνος έντονης κριτικής μετά το θίξιμο του;

Η αστειοφοβία (γελάει). Κι όμως, υπάρχουν αστειοφοβικοί κωμικοί. Εγώ, από τον Μπιλ Χικς και τον (Τζορτζ) Κάρλιν έχω φτάσει στον (Ρίκι) Ζερβέ. Ένα από τα πράγματα που λέει και ο Ζερβέ είναι «μην φοβάσαι τα αστεία, γιατί ακριβώς είναι αστεία». Γίνονται στο πλαίσιο της σάτιρας, σε ένα καλλιτεχνικό πλαίσιο. Πάντοτε έλεγα ότι τα όρια της σάτιρας είναι η ευστοχία της. Εάν κάτι είναι εύστοχο, θα «περπατήσει», για αυτό δεν πρέπει να το φοβόμαστε. Τα αστεία, όμως, δεν πληγώνουν. Ο χώρος της τέχνης υπάρχει για να λέγονται κάποια πράγματα εκεί όπου δεν σκοτώνεται κανείς. Για αυτό σκοτώνονται στον Άμλετ ή σε όλα τα άλλα έργα με ξιφομαχίες, όπλα και δολοφονίες. Όλα αυτά είναι μία αναπαράσταση της αλήθειας επί σκηνής και για αυτόν ακριβώς τον λόγο έχει ασυλία η τέχνη. Διότι σου παρουσιάζει κάτι σαν να ήταν αλήθεια. Επομένως, μπορείς να σκοτώσεις και να σκοτωθείς, να προσβάλλεις, να κάνεις τα πάντα, αλλά πάντοτε πάνω σε μία σκηνή. Στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν ο (Γκυστάβ) Κουρμπέ είχε κάνει την πρώτη του έκθεση με τα περίφημα «γυμνά» στο Παρίσι, είχε πάει μία κυρία, η οποία αναρωτιόταν και τσίριζε για ποιον λόγο ήταν γυμνά τα εκθέματα (γελάει). Τότε, ο Κουρμπέ της απάντησε: «Πώς κάνετε έτσι, κυρία μου; Μπογιές είναι!» Γείωσε στη πραγματικότητα την τέχνη και της είπε πως αυτό που έβλεπε ήταν απλό μελάνι. Το ίδιο συμβαίνει και με τα αστεία. Άρα, και τα αστεία, ακόμη κι αν είναι σεξιστικά ή ρατσιστικά, απλά δεν θα «προχωρήσουν», κανείς δεν θα τα βρει χαριτωμένα για να τα πει στην δική του παρέα. Σαν τα ναζιστικά αστεία, για παράδειγμα. Αυτά, αν τα πει κανείς, πρέπει να τα πει με την ιστορική τους πραγματικότητα, με τη φύση που τα χαρακτηρίζει. Ως ρατσιστικά, ναζιστικά. Δεν θα τα πει κανείς στην παρέα διότι ξαφνικά θα γίνει  ο αποσυνάγωγος, αποδιοπομπαίος της ομήγυρης. Δηλαδή θα γίνει τι; Ο ηλίθιος που αποκαλεί γουρούνια τους Εβραίους; Σήμερα; Το 2025; Φυσικά, αυτό αντανακλάται και σε άλλες συζητήσεις, όπως με την πρόβλημα Ισραήλ και Παλαιστίνης, το οποίο είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Όμως, όταν βλέπεις τους απανταχού υπέρμαχους της Παλαιστίνης να κυνηγούν όποιον Εβραίο βρεθεί στο διάβα τους και να φέρονται ναζιστικά, αντιλαμβάνεσαι ότι έχει ξεφύγει το πρόβλημα. Για άλλη μία φορά, αυτή η συμπεριφορά έχει μεταγγίσει μίσος και αντισημιτισμό στον κόσμο, κάτι που το βρίσκω παράλογο. Ο,τι συμβαίνει στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη είναι ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, το οποίο δεν έχει λυθεί εδώ και τόσα χρόνια, και ξαφνικά βρέθηκαν κάποιοι για να παίξουν τον ρόλο του Χίτλερ. Όλοι αυτοί δεν μπορούν να καταλάβουν ότι δεν είναι αυτό το πρόβλημα τους, βρίσκονται εκτός θέματος.

Σε μία εποχή όπου οι υπέρμαχοι της κοινωνικής δικαιοσύνης και οι αυτόκλητοι θεματοφύλακες των ηθών ασκούν λογοκρισία, πιστεύετε πως αποθαρρύνονται έτσι νέοι κωμικοί προκειμένου να ξεκινήσουν την πορεία τους στο stand-up comedy;

Δε γνωρίζω, αλλά, αν αποθαρρύνονται, καλώς αποθαρρύνονται διότι δεν είναι καλοί κωμικοί. Εάν δεν είσαι θαρραλέος, δεν γίνεσαι κωμικός. Πρέπει να βρεις μια άλλη δουλειά. Μπορεί να γίνεις κωμικός, αλλά θα είσαι αυτός ο κωμικός με τα «ανώδυνα» αστειάκια. Σε πρόσφατη παράστασή μου, ήρθε ο Θανάσης Χειμωνάς και μου είπε: «Μπράβο, πολύ σκληρά θέματα». Πέρα από το stand-up, τον εντυπωσίασε η συγκεκριμένη θεματολογία, η οποία είναι ο,τι πιο «τζιζ» υπάρχει αυτή τη στιγμή. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει καθόλου πολιτική σάτιρα. Αυτό δεν είναι «τζιζ». Τι να πεις; Για τον Πολάκη, τον Κασσελάκη και τον Μητσοτάκη; Βαριέμαι του θανατά. Από τη στιγμή που έφυγε και ο ΣΥΡΙΖΑ από τη μέση και όλα αυτά τα ακραία χαζά που υπήρχαν, τα οποία ήταν και λίγο αβανταδόρικα για εμένα, δεν έχει πλέον καμία σημασία. Η θεματολογία μου στη παράσταση αφορά στο «woke» κίνημα, στην ισλαμοφοβία, στον συσχετισμό της τραπ μουσικής με το ρεμπέτικο τραγούδι όπως ήταν παλαιότερα, που λέγαμε ότι εκείνα τα χρόνια ήταν αθώα και χωρίς βία. Μετά τη παράσταση μου, ανακαλύπτει κανείς ότι η βία αυτή υπήρχε και έβγαινε προς τα έξω, αλλά δεν μπορούσαμε να το συνειδητοποιήσουμε. Θα αναφέρω μόνο ένα παράδειγμα: «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο». Θα υπήρχε ποτέ περίπτωση η συγκεκριμένη ταινία να μπορούσε να γυριστεί σήμερα; Έχω κι άλλα πολλά μέσα στη παράσταση. Για τους γάμους των ομόφυλων ζευγαριών, για τον Μεγαλέξανδρο, για τις ομάδες που κάνουν «outing», τους παντρεμένους που ευχαριστιούνται το σεξ με τη σύζυγο… τη δική τους. Επίσης, για τους φετιχιστές, τους «BDSMers», όλους αυτούς που κρύβονται. Βγαίνουν κάποιοι στην τηλεόραση και δηλώνουν ότι είναι ομοφυλόφιλοι. Συμφωνώ, μια χαρά, το βρίσω σωστό αυτό το βήμα που έχει γίνει. Όμως, δεν έχω δεν κανέναν να λέει «είμαι φετιχιστής». Τέλος, η κουλτούρα του «cancel», αλλά και το φαινόμενο του «cultural appropriation» ή, αλλιώς, πολιτισμική εκμετάλλευση, είναι επίσης θέματα στην παράσταση.

Πώς αντιμετωπίζετε τη διαδικτυακή κουλτούρα του «cancel»; Έχει συμβάλλει στην «ακύρωση» ανθρώπων που ενδεχομένως προέβησαν σε αμφιλεγόμενες, αντιεπαγγλεματικές ή και ποινικά κολάσιμες πράξεις;

Πώς λεγόταν εκείνος ο Αμερικανός παραγωγός ταινιών του Χόλιγουντ; Όχι Βίτγκενσταϊν… (γελάει)

Χάρβει Γουάινσταϊν.

Σωστά. Βέβαια, μπορεί κανείς πλέον να κάνει «cancel» και τον (Λούντβιχ) Βίτγκενσταϊν. Αναφέρομαι σε όλο εκείνο το περιστατικό με τον Καραγάτση, όπου και κατάφεραν να τον κάνουν «cancel», δεν βγήκε σε κανένα πάνελ ο άνθρωπος, ούτε στον Λιάγκα, ούτε στην Κατερίνα Καινούργιου, πουθενά… Πάντως, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις «cancel», όπως για παράδειγμα στη περίπτωση του Παύλου Χαϊκάλη, ο οποίος δεν διώκεται για τίποτα. Δεν έχει κάνει κάτι (γελάει). Τον έκαναν «cancel» γιατί τσιλιμπούρδιζε. Αυτή τη στιγμή, εάν ρωτήσεις τον κόσμο, πολλοί θα νομίζουν ότι ο Χαϊκάλης έχει παραπεμφθεί σε δίκες, ότι ενδεχομένως έχει καταδικαστεί, ενώ στη πραγματικότητα τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Όσο για τον Φιλιππίδη, δε ξέρω. Ακόμα εκδικάζονται οι υποθέσεις, αλλά βγαίνουν πολλοί και λένε ότι, αν όντως αποδειχθεί αθώος, θα ξανασυνεργαστούν μαζί του, την ίδια στιγμή που ο Χαϊκάλης απλά δεν υπάρχει. Οπότε, όλα αυτά τα κινήματα, υπάρχουν μεν, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο λειτουργούν σωστά. Ο κόσμος δεν έχει δικαιοσύνη… νομίζει ότι έχει. Ιστορικά, πόσες φορές έχουν συμβεί έκτροπα σε χώρες όπως το Πακιστάν, όπου βιαιοπραγούν ενάντια σε κόσμο και μετά αποδεικνύεται ότι δεν είχαν τελέσει καμία από τις πράξεις για τις οποίες είχαν κατηγορηθεί; Υπάρχει λόγος που έχει αναπτυχθεί η δικαιοσύνη και τα δικαστήρια, όπου ο νομικός πολιτισμός κηρύσσει πως κάποιος είναι αθώος μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο. Όλα αυτά δεν δημιουργήθηκαν τυχαία. Παλαιότερα, εάν ο τάδε ή ο δείνα έλεγε οτιδήποτε, ο κόσμος έπαιρνε στα χέρια του τη δικαιοσύνη. Το ίδιο συμβαίνει και με το διαδικτυακό λιντσάρισμα. Είναι ένας κόσμος που εύκολα μπορεί να χειραγωγηθεί και εύκολα να λιντσάρει κάποιον, ανακαλύπτοντας μετά από καιρό ότι είχε άδικο. Η λέξη λαοπλάνος υπάρχει επειδή ο λαός πλανάται. Εγώ, εάν ακούσω άνθρωπο ή πολιτικό να λέει «Ο σοφός λαός…», λέω στον εαυτό μου «Α, καλά, εντάξει», γίνεται «cancel» από μέσα μου. Ποιος σοφός λαός; Η δημοκρατία έχει αυτό το «προβληματάκι», την αυτοθέσμιση. Είμαστε αυτό που εκλέγουμε. Άρα, ό,τι κι αν μας συμβαίνει, μας συμβαίνει διότι εμείς το επιλέξαμε. Επομένως, ο λαός είναι σοφός, αλλά είναι και ηλίθιος. Ο ίδιος λαός που ψήφισε κατά 62% και έβγαλε τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 είναι ο ίδιος λαός που σήμερα δεν θέλει με τίποτα να ακούει για αυτό το κόμμα. Ο λαός είναι ο τύπος στην εξέδρα που βλέπει τον επιθετικό της ομάδας του να κατεβαίνει, φωνάζοντας του «Παικταρά μου, αγόρι μου, σούταρε το!», αλλά, όταν αστοχεί, αρχίζει να φωνάζει «Ρε παλιομουλάρι, φύγε από εδώ ρε χτικιό!»

Καθημερινή εκπομπή από το Πρώτο Πρόγραμμα του ERTecho και νέα παράσταση, «Δεν Κρίνω». Άλλα σχέδια στον ορίζοντα;

Όχι (γελάει). Όταν θα έχω την καλοκαιρινή άδεια, διότι καθημερινά είμαι στην ΕΡΤ, θα δω αν μπορώ να πάω περιοδεία με τη παράσταση σε κάποιες μεγάλες πόλεις, εκτός Αθηνών. Ίσως να θελήσω λίγο να ξεκουραστώ. Λυπάμαι λίγο για τις δουλειές, αλλά παράλληλα υπάρχουν και θέματα, σύζυγος, δύο παιδιά… Οπότε, είμαι γεμάτος.

Γράφει ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΕΡΤΣΙΔΗΣ

Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: "Δεν κρίνω" με τον Σίλα Σεραφείμ στο Θέατρο Αυλαία