Η παράσταση «Έγκλημα και Τιμωρία» που παρουσιάζεται στο Θέατρο Μονή Λαζαριστών, σε πρωτότυπη θεατρική μεταφορά του Θανάση Τριαρίδη και σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη, αποδεικνύει για άλλη μια φορά την αξεπέραστη δύναμη του Ντοστογιέφσκι στη σύγχρονη θεατρική σκηνή. Με μια ρηξικέλευθη ματιά, το έργο μετατρέπει το κλασικό μυθιστόρημα σε μια συναρπαστική και υπαρξιακή θεατρική εμπειρία, που προσφέρει στον θεατή όχι μόνο μια λογοτεχνική αναδρομή αλλά και μια βαθιά εξερεύνηση της ανθρώπινης ψυχολογίας.
Ο Θανάσης Τριαρίδης, με την εμπνευσμένη μεταφορά του, φέρνει στην επιφάνεια τη σκοτεινή φύση του Ροντιόν Ρασκόλνικωφ, ενός νεαρού φοιτητή που αποφασίζει να δολοφονήσει μια τοκογλύφο για να «καθαρίσει» την ανθρωπότητα από μια ανύπαρκτη ηθική. Ο Ρασκόλνικωφ, στο έργο του Ντοστογιέφσκι, είναι ο απόλυτος εκφραστής του υπαρξιακού κενού και της ψυχολογικής σύγκρουσης. Η παράσταση δεν περιορίζεται στην εξωτερική δράση της δολοφονίας, αλλά εστιάζει στην εσωτερική διαδικασία του ήρωα, στην ενοχή του, τις εμμονές του και τις αμφιβολίες που συνταράσσουν τη συνείδησή του.
Η σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη προσφέρει μια υπαρξιακή και πολυδιάστατη ερμηνεία των χαρακτήρων, με τις ερμηνείες να διαπνέονται από μια έντονη ψυχική ένταση. Το ψυχολογικό βάρος του έργου αναδεικνύεται μέσω της αντιπαράθεσης του Ρασκόλνικωφ με τον ίδιο του τον εαυτό, με την ενοχή και την αυτοκριτική να τον καθοδηγούν σε έναν ψυχικό γολγοθά. Η ψυχολογία του ήρωα δεν είναι απλώς η αναπαράσταση της εσωτερικής σύγκρουσης, αλλά και μια εξερεύνηση του ιδεολογικού του κόσμου. Η παράσταση καταφέρνει να αποδώσει τη συνεχιζόμενη ψυχική κατάρρευση του Ρασκόλνικωφ, καθώς προσπαθεί να συμφιλιώσει τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις με τις πράξεις του.
Η ένταση του έργου εκφράζεται με το πιο δραματικό τρόπο μέσω των ηρώων του, οι οποίοι σφραγίζουν την τραγωδία τους μέσα από προσωπικές μάχες με το κακό, την αγάπη και την ενοχή. Η Σόνια, η «διάφανη πόρνη», ενσαρκώνει την ελπίδα και την αμείλικτη ανθρωπιά που απέχει από τη λογική της εκδίκησης. Η ψυχολογική της δύναμη, η ικανότητα να αγκαλιάζει τον Ρασκόλνικωφ με αγάπη και κατανόηση, προσφέρει στο έργο μια αντίθεση που φωτίζει τη σκοτεινιά της ανθρώπινης ψυχής. Οι ψυχικές τραγωδίες που βιώνουν οι χαρακτήρες, όπως η κακοποιημένη Ντούνια ή ο κυνικός Σβιντριγκάιλωφ, οδηγούν σε μια σειρά ψυχολογικών μεταμορφώσεων που αντανακλούν τις συνθήκες της κοινωνίας και την απομόνωση των ατόμων.
Η ψυχολογία των χαρακτήρων στην παράσταση δεν περιορίζεται μόνο σε εσωτερικές διεργασίες. Μέσα από τα όνειρα του Ρασκόλνικωφ και της Σόνιας, ο θεατής εισέρχεται σε έναν κόσμο που συνδυάζει την εξωπραγματική εσωτερικότητα με την σκληρή πραγματικότητα της κοινωνίας. Οι εικόνες από το Άουσβιτς που πλημμυρίζουν τα όνειρά τους, αποτελούν μια έντονη ψυχική αποτύπωση των καταστροφών που υπήρξαν και ταυτόχρονα της διαρκούς απειλής ενός απολυταρχικού κόσμου. Η σύνδεση του τραγικού παρελθόντος με το μέλλον του ανθρώπινου πνεύματος και της ηθικής είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της θεατρικής μεταφοράς του Τριαρίδη.
Η σκηνική παρουσία του Ντοστογιέφσκι, ως ένας από τους πρωταγωνιστές, προσθέτει βάθος και εξαιρετική διάσταση στην παράσταση, καθιστώντας την μια μοναδική εμπειρία για τον θεατή. Ο ίδιος ο συγγραφέας, ως φιγούρα που παρακολουθεί τους ήρωές του, δημιουργεί μια αίσθηση αέναης, αδιάκοπης παρατήρησης και κρίσης. Η παρουσία του Ντοστογιέφσκι στον ίδιο τον χώρο του έργου ενισχύει την ψυχολογική αίσθηση της παγίδευσης των χαρακτήρων στο δικό τους τραγικό σύμπαν.
Οι ηθοποιοί, με τις έντονες και πολυδιάστατες ερμηνείες τους, καταφέρνουν να αποδώσουν με μοναδικό τρόπο τις ψυχικές εντάσεις και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των χαρακτήρων. Από τη σκοτεινή σύγκρουση του Ρασκόλνικωφ με τη συνείδησή του έως την ανθρωπιά της Σόνιας, οι ερμηνείες αναδεικνύουν την εξαιρετική ικανότητα των ηθοποιών να μεταφέρουν τις βαθιές ψυχολογικές διακυμάνσεις των ηρώων, κάνοντάς τους να συνδέονται άμεσα με τον θεατή. Η ατμόσφαιρα της παράστασης ενισχύεται από τη συναισθηματική ένταση που εκπέμπουν οι ερμηνείες, φέρνοντας στο προσκήνιο τις τραγικές διαστάσεις της ανθρώπινης ψυχής, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η απομόνωση και η υπαρξιακή αναζήτηση των χαρακτήρων. Ο κάθε ρόλος αναλαμβάνει μια δική του ψυχική «δυναμική», που διαρκώς αλληλεπιδρά με τους υπόλοιπους, δημιουργώντας μια συνεχιζόμενη αλυσίδα συγκρούσεων και εσωτερικών μεταμορφώσεων.
Ο Θανάσης Τριαρίδης και η σκηνοθέτης Νικαίτη Κοντούρη συνδυάζουν την ακραία ένταση των χαρακτήρων του Ντοστογιέφσκι με σύγχρονα στοιχεία, όπως η παρουσία των θαλάμων αερίων του Άουσβιτς, που εισβάλλουν στους εφιάλτες του Ρασκόλνικωφ και της Σόνιας. Αυτή η αναγωγή στο τραγικό παρελθόν, συνδέεται με το σημερινό μας κόσμο και τη συνεχιζόμενη καταστροφή του ανθρώπινου πνεύματος. Η παράσταση αποτυπώνει με εξαιρετικό ψυχολογικό βάθος την αίσθηση του φόβου και της απομόνωσης, που προκαλούνται από τις ιστορικές και ηθικές τραγωδίες.
Η θεατρική προσέγγιση της «Αναζήτησης της Ρωγμής της Αγάπης», όπως αναφέρει και το σκηνοθετικό σημείωμα της Κοντούρη, φέρνει στην επιφάνεια τη δύναμη της θυσίας και της αγάπης ως καθαρτήρια δύναμη για την ανθρωπότητα. Στο τέλος, η αγάπη δεν είναι απλώς μια έννοια, αλλά μια οικουμενική δύναμη που συνδέει όλα τα όντα της Γης με έναν αόρατο, αλλά συνάμα ισχυρό δεσμό. Η ψυχολογική διερεύνηση της αγάπης ως μέσο σωτηρίας προσφέρει μια αναπάντεχη ώθηση προς λυτρωτικές διεξόδους μέσα από τον πόνο.
Η παράσταση είναι, χωρίς αμφιβολία, μια από τις πιο τολμηρές και ενδελεχείς προσεγγίσεις του έργου του Ντοστογιέφσκι και ένα θεατρικό γεγονός που αξίζει την προσοχή όλων όσοι αναζητούν βάθος, προβληματισμό και πνευματική ένταση στη σύγχρονη σκηνή.
Κριτική: Μαρία Μουρουζίδου
